Şimdi mezkûr âyetteki cümlelerin heyetlerinden bahsedeceğiz:

Birinci Cümle: Bu cümle ile yapılan istifham, o kâfirlerin zihinlerini, gözlerini; yaptıkları kötülüğe, fenâlığa çevirtir. Tâ ki, bizzât şekavetlerini görsünler; belki insafa gelip ikrar ederler. deki hitab, Cenâb-ı Hakk’ın şiddet-i gadabına işârettir. Çünkü gaibden hitaba yapılan iltifat; ya şiddet-i hiddete veya kesret-i muhabbete işârettir. ye bedel nin zikredilmemesi, onların şiddet-i inadlarına işârettir. Çünkü onlar, hakkaniyeti delâil ile sâbit olan îmanı terk ve butlanı bürhanlar ile sâbit olan küfrü kabul ettiler. :Bu cümledeki “(ٯ ), vav-ı haliyedir yâni mâba’dinin mâkabline hal olduğuna delâlet eder. Demek , nin fâiline haldir. Halin, zevilhalin âmili ile beraber olması şarttır. Halbuki burada dört cümle vardır.Bunlardan ikisi mâzi, ikisi müstakbel olduklarından, zevilhalin âmili olan ile zamanca mukarin değildirler. Binâenaleyh (ٯ )ın hâliyeti, bir mukaddere işârettir. Takdir-i kelâm: Bu i’tibârla, nin fâiline cümlesi hal olur. Öteki cümleler e haber olurlar.

S- Onlar, birinci ölüm ile bir hayatı bilirlerse de, Allah’tan olduğunu bilmezler, inkâr ederler. İkinci hayat ile Allah’a rücuu zâten inkâr ederler?

C- Cehli izâle edecek deliller zâhir iken o vechile cehil denilmemesi, belâgatın kaidelerinden biridir. Buna binâen, birinci mevt ile birinci hayatın etvar ve ahvâline yapılan dikkat, Sâni’i ikrar ve tasdik etmeye icbar eder ve aynı zamanda evvelki hayat ve mematın Allah’tan olduğunu bilmek, ikinci bir hayatın olacağına da zihni ikna’ ve icbar eder.

İlkÖnceki(182)SonrakiSon